De zorgplicht van zorgverleners

Bericht update 4 augustus 2023 om 11:18

Niet alleen zorgverzekeraars hebben een zorgplicht; ook zorgverleners hebben een ‘zorgplicht’. Deze verplichting houdt voor zorgverleners een behandelplicht in. De behandelplicht kan ontstaan bij het aangaan van een geneeskundige behandelingsovereenkomst (GBO). Maar ook op het moment dat zich een noodsituatie voordoet. In beide gevallen is de zorgverlener in beginsel verplicht om de patiënt te behandelen.

De zorgplicht / behandelplicht van zorgverleners zorgt in de praktijk nog weleens voor lastige situaties. De zorgverlener kan dan in de knel komen met zijn behandelplicht. Dit kan voor de zorgverlener grote (financiële) consequenties hebben. Wat houdt de zorgplicht van de zorgverlener nu precies in? En tot hoever gaat die zorgplicht?

Geneeskundige behandelingsovereenkomst en zorgplicht

Een geneeskundige behandelingsovereenkomst (GBO) ontstaat als een patiënt en een zorgverlener afspraken maken over de verlening van zorg en andere voorwaarden. Dit kan zowel een schriftelijke als mondelinge overeenkomst zijn. Bij de zorgverlening moet een zorgverlener, vanzelfsprekend, de zorg van een goed hulpverlener in acht te nemen; de zorgverlener moet bij de behandeling van een patiënt handelen volgens de geldende professionele standaard.

Een zorgverlener kan behandeling van een patiënt niet zomaar weigeren. Toch zijn er situaties denkbaar waarbij het onredelijk is om een zorgverlener aan zijn behandelplicht te houden. In de richtlijn ‘niet-aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst’ van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) zijn hiervoor voorwaarden opgenomen. Een van die voorwaarden is dat een zorgverlener een gewichtige reden moet hebben om geen GBO aan te gaan. Of om deze te beëindigen.

Niet-aangaan behandelingsovereenkomst

Het kan voorkomen dat de zorgverlener geen behandelingsovereenkomst wil aangaan met een patiënt. Er zijn omstandigheden waaronder dit geoorloofd kan zijn, bijvoorbeeld:

• wanneer de omstandigheid van de professionele verantwoordelijkheid de zorgverlener tegenhoudt. Denk hierbij aan zorg die niet tot het vakgebied van de zorgverlener behoort;
• als de zorgverlener, op basis van eerdere ervaringen met de patient, aanleiding ziet om geen behandelingsovereenkomst aan te gaan;
• wanneer de zorgverlener een belangrijk belang heeft om de overeenkomst niet aan te gaan. Dit belang moet groter zijn dan het belang van de patiënt bij het aangaan van de overeenkomst. Denk bijvoorbeeld aan een patiënt die ver weg woont en de zorgverlener hierdoor niet op een geschikte manier zorg kan verlenen.

Beëindiging behandelingsovereenkomst

Het kan voorkomen dat zich, tijdens de looptijd van de behandelingsovereenkomst, omstandigheden voordoen waardoor een zorgverlener worstelt met zijn zorgplicht. De hoofdregel is dat een zorgverlener een geneeskundige behandelingsovereenkomst in principe niet kan beëindigen. Dit is pas mogelijk, zo staat in de KNMG-richtlijn en jurisprudentie, als er sprake is van ‘gewichtige redenen’. Bijvoorbeeld als de patiënt zich onheus of agressief gedraagt naar de zorgverlener of anderen.

Zijn er gewichtige redenen om de GBO te beëindigen? Ook in dat geval moet de zorgverlener, in verband met zijn zorgplicht, een aantal zorgvuldigheidseisen volgen. Zo moet hij medisch noodzakelijke hulp blijven verlenen aan de patiënt. Ook moet de zorgverlener de patiënt helpen bij het vinden van een alternatief voor de zorg. Een zorgverlener komt dus niet eenvoudig onder zijn zorgplicht uit; ook bij een gewichtige reden moet de zorgverlener op een bepaalde manier nog steeds zijn zorgplicht uitvoeren.

Een lastig punt… een omzetplafond

De zorgplicht van zorgverleners zorgt in de praktijk dus nog weleens voor lastige situaties. Bijvoorbeeld als het omzetplafond is bereikt dat door de zorgverzekeraar is vastgesteld. Een zorgverlener kan vanaf dat moment de nog te leveren zorg niet meer declareren bij de zorgverzekeraar. Toch is de zorgverlener door de behandelplicht, en vaak ook een (contractuele) doorleverplicht, in principe verplicht om zorg te blijven verlenen aan de patiënt.

De KNMG geeft ‘het bereiken van het omzetplafond’ niet als een ‘gewichtige reden’ voor een zorgverlener om af te zien van zijn behandelplicht. In principe is de zorgverlener dus verplicht om zorg te blijven leveren aan de patiënt; ook als hij daar geen vergoeding meer voor krijgt als het omzetplafond is bereikt.

Naast de zorg-/behandelplicht is een zorgverlener vaak ook verplicht om de zorg te blijven leveren op grond van een doorleverplicht; deze is vaak door de zorgverzekeraar opgenomen in het zorgcontract. Op grond van deze doorleverplicht moet de zorgverlener, ook na het bereiken van het omzetplafond, zorg te blijven leveren aan de verzekerden van de zorgverzekeraar. Voor de zorgverlener kan dit grote gevolgen hebben. Hij moet namelijk zorg blijven leveren terwijl er geen vergoeding tegenover staat.

Conclusie zorgplicht van zorgverleners

Met de zorgplicht/behandelplicht rust op zorgverleners een grote verantwoordelijkheid. Zorgverleners zijn dus, tenzij er ‘gewichtige redenen’ zijn, verplicht om aan bestaande patiënten zorg te blijven verlenen. Ook als dat voor de zorgverlener problemen kan opleveren. En zelfs als er sprake is van een gewichtige reden om af te zien van de behandelplicht. De zorgverlener moet dan zorgvuldigheidseisen in acht nemen om ervoor te zorgen dat de patiënt de voor hem benodigde zorg kan blijven ontvangen.

Heb je nog vragen over de zorgplicht van zorgverleners? Neem dan contact op met onze klantenservice.