Jeugdwet: alle informatie centraal

Laatste update 19 juni 2023 om 13:47

Kinderen tot 18 jaar en hun ouders kunnen voor zorg, hulp en (opvoed)ondersteuning een beroep doen op de Jeugdwet. Deze wet is sinds 1 januari 2015 van kracht en heeft als doel kinderen gezond en veilig te laten opgroeien en ontwikkelen. In dit artikel lichten we de Jeugdwet toe.

Welke zorg valt onder de Jeugdwet?

Op grond van de Jeugdwet zijn gemeenten verantwoordelijk voor het bieden van:

• preventie;
• jeugdhulp (zorg, hulp en opvoedondersteuning);
• kinderbescherming (waaronder voogdij door een instelling en ondertoezichtstelling);
• jeugdreclassering (toezicht en begeleiding gedwongen / vrijwillige begeleiding en individuele trajectbegeleiding).

Geneeskundige zorg, al dan niet in samenhang met begeleidende zorg, valt niet onder de Jeugdwet. Deze wordt gefinancierd vanuit de Zorgverzekeringswet.

Vrijwillige of gedwongen hulp

De Jeugdwet kent een vrijwillig (jeugdhulp) en onvrijwillig kader (kinderbescherming en jeugdreclassering).

Jeugdhulp

Jeugdhulp bestaat uit zorg, hulp en (opvoed)ondersteuning voor kinderen tot 18 jaar en hun ouders. Zijn er moeilijkheden bij het opgroeien, de zelfredzaamheid of maatschappelijke betrokkenheid en komt het gezin er niet op eigen kracht uit? Dan kan jeugdhulp worden aangevraagd. Gemeenten zijn verplicht om kinderen en hun ouders de benodigde hulp te bieden.

Kinderbescherming en jeugdreclassering

De kinderbeschermingsmaatregelen en de jeugdreclassering worden uitgevoerd door gecertificeerde instellingen (ci’s) onder de verantwoordelijkheid van gemeenten. Deze instellingen mogen zelf geen jeugdhulp bieden. Ook hier hebben gemeenten de plicht de juiste hulp te bieden.

Noot: de Jeugdwet is van toepassing op jeugdhulpaanbieders en ci’s. Voor de leesbaarheid van dit artikel gebruiken we hier de omschrijving ‘jeugdzorgaanbieder’. Omdat de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza) uitsluitend geldt voor jeugdhulpaanbieders, ci’s verlenen immers zelf geen zorg, gebruiken we in die alinea de omschrijving ‘jeugdhulpaanbieder’.

Toestemming

In beginsel kan jeugdhulpverlening alleen worden gestart als er toestemming is van de (ouders van de) cliënt. Die toestemming is vergelijkbaar met de toestemming zoals die is vastgelegd in de Wet op de geneeskundige behandelovereenkomst. Daar schreven we dit artikel over.

Het toestemmingsvereiste geldt niet bij een (spoed)machtiging gesloten jeugdhulp, een kinderbeschermingsmaatregel of de jeugdreclassering.

Vertrouwenspersoon

Elke jeugdwetcliënt heeft recht op contact met een onafhankelijke vertrouwenspersoon. Het hoort bij jouw taak als jeugdzorgaanbieder om (de ouders van) jouw cliënt hiervan op de hoogte te brengen. Vertrouwenspersonen zijn voor jeugdwetcliënten bereikbaar via het Advies- en Klachtenbureau Jeugdzorg (AKJ).

Kwaliteit jeugdzorgaanbieder

Een jeugdzorgaanbieder moet verantwoorde hulp bieden. Hiermee bedoelen ze veilige, doeltreffende, doelmatige en cliëntgerichte hulp. Deze moet kwalitatief goed zijn en worden afgestemd op de daadwerkelijke hulpvraag van (de ouders van) de cliënt.

De Jeugdwet voorziet ook in de plicht om als jeugdzorgaanbieder volgens professionele standaarden te handelen.

Kwaliteitsregister Jeugd

Bepaalde werkzaamheden mogen alleen worden uitgevoerd door jeugdzorgmedewerkers op hbo-niveau of hoger. Dit vloeit voort uit de norm verantwoorde werktoedeling die is vastgelegd in het Besluit Jeugdwet en staat beschreven in het Kwaliteitskader Jeugd. Deze norm biedt een afwegingskader om na te gaan welke professional kan worden ingezet. De norm bepaalt ook dat je als professional rekening moet houden met jouw specifieke kennis en vaardigheden en moet handelen volgens de voor jou geldende professionele standaarden.

Professionals die werkzaam zijn op hbo-niveau of hoger zijn verplicht zich te registreren in het Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ) of het BIG-register. Geregistreerde professionals vallen onder het tuchtrecht.

Op de website van SKJ vind je meer informatie over de SKJ-registratie. Je vindt daar ook een filmpje over de norm verantwoorde werktoedeling. Dit artikel op onze website geeft meer informatie over de BIG-registratie.

Verklaring Omtrent Gedrag (VOG)

Als zzp’er in de jeugdzorg moet je bij het aangaan van een overeenkomst  een VOG te bezitten die niet ouder is dan drie maanden.

Kwaliteitssysteem

Het bieden van verantwoorde hulp brengt met zich mee dat je de hulpverlening systematisch bewaakt, beheerst en de kwaliteit ervan verbetert. Om hier invulling aan te geven, richt je een kwaliteitssysteem in.

Dit kwaliteitssysteem moet er in ieder geval voor zorgen dat gegevens over de kwaliteit van de hulp systematisch worden verzameld en geregistreerd. Vervolgens moeten aan de hand van de geregistreerde gegevens voortdurend getoetst worden of er nog verantwoorde hulp wordt geboden. Tot slot moeten ze de hulp, als dit noodzakelijk is, op een andere wijze organiseren.

Klachtenregeling

Het is vanuit de Jeugwet verplicht om als jeugdzorgaanbieder een klachtenregeling te hebben. Deze regeling moet jouw cliënt (of de ouders) direct toegang bieden tot een klachtencommissie. In de praktijk wordt de klacht vaak eerst voorgelegd aan een onafhankelijke klachtenfunctionaris. Deze zoekt naar een oplossing die voor beide partijen acceptabel is. Lukt dit niet dan wordt de klacht alsnog overgedragen aan de klachtencommissie. In § 3.5.7 van onze whitepaper lees je hier meer over.

Toezicht Jeugdwet

Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ)

Het onderzoeken van en toezicht houden op de kwaliteit van jeugdzorgaanbieders is in handen van de IGJ. Zij zijn op grond van hun taak bevoegd om cliëntendossiers te vorderen, jouw woning binnen te gaan zonder toestemming wanneer deze wordt gebruikt voor de hulpverlening en apparatuur mee te nemen. Hiertoe zijn zij uitsluitend bevoegd als dit noodzakelijk is voor het uitoefenen van hun taak.

Gemeente

Vanuit hun financierende rol houden gemeentes toezicht op de juistheid van de declaraties en de contractering. Daarnaast bewaken zij de kwaliteit van de zorg. De kwaliteitsbewaking kunnen ze uitbesteden aan de GGD.

Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

Het moet duidelijk zijn hoe je omgaat met (signalen van) huiselijk geweld en kindermishandeling. Hiervoor stel je een meldcode op die laat zien dat de juiste hulp snel kunt organiseren. De Rijksoverheid biedt een stappenplan dat je kunt gebruiken om een eigen meldcode op te stellen.

Meldplicht calamiteiten en geweld

Doet zich bij het verlenen van Jeugdwet-hulp een calamiteit voor of er is sprake van geweld? Dan moet je dit direct melden bij, in ieder geval, de IGJ. Je mag daarnaast ook andere betrokken instanties informeren, zoals de ambtenaar die toezicht houdt op de Jeugdwet. De definitie van een calamiteit is uitgebreid beschreven in § 3.5.6 van de whitepaper.

Incidenten en andere meldingen kunnen bij de IGJ worden gemeld maar dit is niet verplicht. Deze mogen ze intern afhandelen.

In de Leidraad Meldingen Jeugd vind je meer informatie.

Aanvullende eisen

Vaak hebben gemeenten eigen, aanvullende regels in verordeningen vastgelegd. Daarom moet je als jeugdzorgaanbieder altijd de verordeningen van de desbetreffende gemeente raadplegen.

Jeugdwet en Wtza

Met de komst van de Wtza vanaf 1 januari 2022 geldt er een meldplicht voor jeugdhulpaanbieders. Als bestaande jeugdhulpaanbieder is het belangrijk na te gaan of je in het Landelijk Register Zorgaanbieders (LRZa) staat geregistreerd. Zijn jouw gegevens opgenomen in het register dan hoef je geen actie te ondernemen

Ze vragen nieuwe jeugdhulpaanbieders om zich te melden na inschrijving bij de Kamer van Koophandel. Zij ontvangen hiervoor een brief van het CIBG.

Jeugdhulpaanbieders die uitsluitend vervoersdiensten aanbieden, zijn uitgezonderd van de meldplicht.

Meer informatie over de Wtza voor Jeugdhulpaanbieders vind je via deze link. In onze kennisbank vind je meerdere artikelen over de Wtza.

Meer informatie

Leesde volledige wettekst van de Jeugdwet en van het Besluit Jeugwet. De overheid heeft op de website informatie over de jeugdhulp bij gemeenten verzameld. Daarnaast vind je op onze website meerdere artikelen over de Jeugdzorg.