De stand van zaken: wanneer ben je als zzp’er schijnzelfstandig?

Bericht geplaatst 11 mei 2021 om 10:12

De overheid wil voorkomen dat er schijnzelfstandigheid bestaat bij zzp’ers. Schijnzelfstandigheid is de term die wordt gebruikt voor de situatie waarin iemand formeel wordt aangemerkt als een zelfstandige, maar feitelijk aangemerkt moet worden als een werknemer omdat de arbeidsrelatie voldoet aan alle elementen van een arbeidsovereenkomst. Het onderscheid tussen een arbeidsovereenkomst en een overeenkomst van opdracht is van groot belang voor rechten op sociale zekerheid en de fiscale behandeling.

Kenmerken arbeidsovereenkomst

Wanneer er tegelijkertijd sprake is van de volgende kenmerken, spreekt men van een arbeidsovereenkomst:

• Het verrichten van persoonlijke arbeid door de werknemer.
• De uitbetaling van loon.
• Een gezagsverhouding tussen de werkgever en werknemer.

De Hoge Raad heeft in een recent arrest bepaald dat de feitelijke uitvoering van de arbeidsovereenkomst in de praktijk doorslaggevend is. Als er één of meer kenmerken van loondienst in de feitelijke uitvoering ontbreken, is er naar waarschijnlijkheid géén sprake van loondienst en ben je dus zzp’er.

Feitelijke situatie is bepalend

Wanneer een zzp’er voor meerdere opdrachtgevers (zorginstellingen) werkt, is dit een indicatie dat hij buiten dienstbetrekking is. Let dus goed op wanneer je voor één instelling aan meerdere cliënten zorg verleent. Dit duidt immers wél op een dienstbetrekking. Zorg er dus voor dat je in een jaar voor ten minste drie verschillende zorginstellingen werkt. Verder is het van belang dat je je eigen facturen maakt voor de opdrachtgever en dus je eigen administratie bijhoudt. Hier hoort bij dat je een aansprakelijkheidsverzekering afsluit om de risico’s van aansprakelijkheid af te dekken. Ook helpt het mee wanneer men aan je uniform kan zien dat je geen werknemer bent. Wanneer je bijvoorbeeld de bedrijfskleding draagt van de zorginstelling waar je werkzaam bent, wekt dit jegens derden de indruk dat je een werknemer bent.

Gezagsverhouding

Indien er een discussie is ontstaan over de situatie, zien we voornamelijk dat de gezagsverhouding het onderwerp is. Er mogen wel afspraken gemaakt worden over het resultaat, maar niet over de weg ernaartoe. De opdrachtgever mag dus geen instructies geven over de manier waarop het resultaat bereikt moet worden. Wat dan overblijft is enkel de aanwijzingsbevoegdheid.

Bovendien moet je als zzp’er zelf zorgen voor de certificaten die nodig zijn voor de uitvoering van de opdracht. Denk hierbij aan het kwaliteitskeurmerk voor zzp’ers in de zorg wat opdrachtgevers de zekerheid geeft dat je volgens de eisen en regels werkt (denk bijvoorbeeld aan de eisen van de Wkkgz).

Wet DBA nog van kracht

Momenteel geldt de wet DBA nog. Opdrachtgevers en zzp’ers zijn samen verantwoordelijk voor de juiste kwalificatie van hun relatie en kunnen gebruik maken van modelovereenkomsten. Omdat er bij de invoering van de wet DBA nog veel onduidelijkheid was, is de handhaving na invoering direct uitgesteld tot 1 januari 2020. Dit uitstel is inmiddels twee maal verlengd: eerst tot 1 januari 2021 en daarna tot 1 oktober 2021.

Enkel controle bij kwaadwillende

De bedoeling is dat de Wet DBA wordt vervangen. De belastingdienst handhaaft momenteel alleen als ze je kwaadwillend zien of als je de aanwijzingen naar aanleiding van een controle niet opvolgt. Je bent kwaadwillend wanneer je ‘opzettelijk een situatie van evidente schijnzelfstandigheid laat ontstaan of voortbestaan omdat je weet – of had kunnen weten – dat er feitelijk sprake is van een dienstbetrekking’. Wanneer er bij een controle blijkt dat sprake is van schijnzelfstandigheid, dan geeft de belastingdienst aanwijzingen. Je moet dan óf zorgen dat er sprake is van werken buiten dienstbetrekking, óf de relatie vormgeven als een dienstverband. Hiervoor krijg je 3 maanden de tijd. Wanneer je de aanwijzingen niet opvolgt, kan de belastingdienst overgaan tot handhaving. De belastingdienst handhaaft met correctieverplichtingen, naslagheffingen en eventueel met boetes.

Test Webmodule

Op 11 januari 2021 is de pilot ‘Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie’ in het leven geroepen waarin opdrachtgevers verklaren hoe de arbeidsrelatie in elkaar steekt met de opdrachtnemer. Ofwel: een opdrachtgeversverklaring. Dit is een online hulpmiddel waarmee de opdrachtgevers kunnen bekijken of de zzp’er in of buiten dienstbetrekking is. Deze uitkomst heeft echter geen juridische status. De pilotfase van zes maanden kan bijdragen aan verbetering van de webmodule voordat deze eventueel definitief wordt ingezet. Minister Koolmees wil deze webmodule vanaf oktober 2021 invoeren.

Tot die veranderingen van kracht zijn is het raadzaam om met een modelovereenkomst te werken en te letten op de kenmerken van een arbeidsovereenkomst. Of het na 1 oktober 2021 nog wenselijk is om met een modelovereenkomst te werken, hangt af van een aantal zaken. Zoals hoe de webmodule er in definitieve vorm bij invoering uit gaat zien en wat de status zal zijn van de modelovereenkomsten na 1 oktober 2021. Hou voor verdere informatie hierover dan ook onze website in de gaten.