Meer duidelijk over aanpak schijnzelfstandigheid

Bericht geplaatst 28 oktober 2022 om 15:44

Er is de laatste tijd weer het nodige te doen over zzp’ers en schijnzelfstandigheid, zeker ook in de zorg. De aanhoudende toename van het aantal zzp’ers in de zorg is hier mede de oorzaak van. Ook in Den Haag is het onderwerp van gesprek.

Op 20 oktober debatteerde minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) met de commissie Arbeidsmarktbeleid van de Tweede Kamer onder andere over de aanpak van schijnzelfstandigheid. In dit artikel vertellen we je wat de minister voor zzp’ers (in de zorg) in petto heeft.

Voorafgaand aan het debat

In de Hoofdlijnenbrief Arbeidsmarkt van 5 juli had de minister al bekend gemaakt dat ze de handhaving van schijnzelfstandigheid pas weer oppakken in 2025. Dit kan niet eerder omdat de Wet DBA en de webmodule opnieuw moeten worden beoordeeld. Deze twee instrumenten bieden op dit moment onvoldoende basis voor handhaving.

Diverse branche- en koepelorganisaties vinden dit te lang duren en zijn zelf gaan nadenken over een oplossing. De koepelorganisaties van uitzend- en bemiddelingsbureaus hebben kort voor het debat een position paper gepubliceerd. Hierin roepen zij de minister onder meer op om de manier waarop België is omgegaan met de problematiek als inspiratiebron te gebruiken.

Actiz had eerder al het initiatief genomen om een kader te ontwikkelen voor het inhuren van zzp’ers door zorginstellingen in overeenstemming met de Wet DBA. Dat kader is uiteindelijk ook ondertekend door andere brancheorganisaties, zoals Zorgthuisnl en VGN. Inmiddels is dit ook aangeboden aan de Staatssecretaris van Financiën. De bedoeling is dat de staatssecretaris namens de Belastingdienst, inhuur op basis van het kader op voorhand vrijwaart van ingrijpen achteraf. Of dat gaat gebeuren is nog onduidelijk. Het zou wel een verandering betekenen van de wijze waarop de Belastingdienst nu opereert.

Standpunt minister: schijnzelfstandigheid

Tijdens het debat heeft de minister een tweetal standpunten ingenomen. Deze bevatten zowel voor Actiz c.s. als voor de bemiddelaars geen goed nieuws. Zo voelt de minister niet veel voor het Belgische model omdat zij weinig voelt voor afzonderlijke regelgeving per sector. Dit betekent dat de oproep van de bemiddelaars niet zal worden opgevolgd. Of het kader van Actiz wel zal leiden tot afspraken, kan ook worden betwijfeld, omdat dit kader in feite een eigen regeling tot stand brengt voor de zorg, terwijl de minister dat dus niet wil.

Wat dan wel?

De minister verwacht dat met het aanscherpen van het gezagscriterium voor alle zzp’ers sectorspecifieke regelgeving achterwege kan blijven. Met die aanscherping bedoelt de minister dat kernfuncties in een organisatie straks niet meer als zzp’er uitgeoefend kunnen worden. Daarbij verwees de minister expliciet naar de zorg als voorbeeldsector waar dat dan niet meer kan.

Daarnaast wil de minister dat onder een bepaald uurtarief een rechtsvermoeden van werknemerschap gaat gelden. Over de hoogte van dat uurtarief deed de minister nog geen mededelingen. Dat betekent dat onder dat uurtarief de opdrachtgever de verplichting krijgt om te bewijzen dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst.

Verder komt er een stappenplan om de handhaving tussen nu en 2025 op te voeren. De Belastingdienst kan dus niet tot 2025 wachten met handhaven. Zij moet daar in fases, op korte termijn al mee beginnen.

De gevolgen

Als het straks niet meer mogelijk is om in een kernfunctie als zzp’er te werken, heeft dat mogelijk enorme gevolgen voor de zorg. De werkzaamheden van een zzp’er in de zorg hebben immers bijna altijd betrekking op een kernfunctie van de zorg, namelijk het verlenen van zorg. Als die kernfunctie inderdaad als negatieve voorwaarde wordt toegevoegd aan het begrip gezagsverhouding, wordt werken als zzp’er in de zorg nagenoeg onmogelijk.

Veel zal dus afhangen van de wijze waarop het begrip kernfunctie wordt ingevuld. Wordt het heel strak of heel ruim gedefinieerd? Blijft er wel ruimte om zzp’ers in te huren in kernfunctie als vervanging tijdens ziekte en zwangerschap of als tijdelijke extra krachten tijdens piekperiodes? En hoeveel ruimte is er nog voor de ondernemende zzp’er met meerdere opdrachtgevers die weliswaar kernfuncties vervult maar voor het overige wel voldoet aan alle eisen van het zelfstandig ondernemerschap?

Zzp-schap niet mogelijk? Dan maar weg uit de zorg..

In onze meest recente grote enquête onder zzp’ers in de zorg, gaf 55 % van de respondenten nog aan dat zij de zorg gaan verlaten als zij niet meer als zzp’er kunnen werken. De minister heeft de zorg expliciet als voorbeeld genoemd als sector waarin werken als zzp’er dan niet meer kan. Een toename van het tekort aan arbeidskrachten in de zorg dreigt. Zeker nu de werkgevers in de zorg geen haast lijken te maken met het aantrekkelijker maken van loondienst in de zorg.

Op dit moment bereiken ons veel klachten over zzp’ers in de zorg die onvoldoende ondernemerschap laten zien. Op die groep kan niet snel genoeg begonnen worden met handhaving. Maar wat de minister eigenlijk zegt is dat in kernfuncties ondernemerschap niet meer van belang is, het kan gewoon niet meer als zzp’er.

De kernfunctie is ook onderwerp van de procedure bij de Hoge Raad inzake de Deliveroo-bezorgers. In die procedure speelt onder andere de stelling dat een bezorger van een bezorgrestaurant een kernfunctie vervult en dus niet als zzp’er kan werken. Als de Hoge Raad dat standpunt volgt, ligt de weg voor de minister open om dit als algemeen criterium te gaan hanteren. De Hoge Raad heeft in het verleden echter geweigerd om zo’n beperkte uitleg te accepteren heeft altijd alle relevante omstandigheden bij de beoordeling betrokken. Of de Hoge Raad nu wel om gaat, is dus maar de vraag.

Uurtarief

Ook voor het uurtarief geldt dat het afhankelijk is van de uitwerking in hoeverre dit grote gevolgen gaat hebben. Belangrijk is bijvoorbeeld of de Belastingdienst de bevoegdheid krijgt om op basis van het uurtarief te handhaven of dat het initiatief bij de zzp’er komt te liggen. Met deze laatste oplossing valt prima te leven. De zzp’ers die zzp’er willen zijn, kunnen dat blijven. De zzp’er die zich gedwongen of uitgebuit voelt, heeft de mogelijkheid een arbeidsovereenkomst af te dwingen.

Dat er eerder een begin wordt gemaakt met handhaving is ook positief te noemen. Doordat daar nu al bijna zeven jaar niets aan is gedaan, is de onzekerheid alleen maar toegenomen. Niemand weet nog wat nu wel en niet is toegestaan waardoor het aantal situaties waarin mogelijk sprake is van schijnzelfstandigheid alleen maar zijn toegenomen. Hoe meer duidelijkheid op korte termijn, hoe beter.

Conclusie

In algemene zin is het positief dat er wordt gewerkt om op korte termijn zo veel mogelijk duidelijkheid te scheppen. Het plan om kernfuncties uit te sluiten van opdrachten voor zzp’ers baart echter zorgen. Zeker in de zorg is sprake van een bewuste keuze voor het zzp-schap. Zolang werken in loondienst geen beter alternatief is voor de zzp’ers in de zorg, verwachten wij dat de praktijk een oplossing gaat vinden om onder het kernfunctie-criterium uit te komen. Verder oplopende tekorten in de zorg zijn immers onacceptabel.