Passende zorg en zorginkoop door verzekeraars

Bericht geplaatst 8 mei 2023 om 16:28

Passende zorg is al enige tijd de nieuwe toverformule waarmee politiek en beleidsmakers de problemen in de zorg willen oplossen. Behalve de bijbehorende mantra ‘zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan’ is er tot op heden bijzonder weinig inhoudelijke invulling gegeven aan het begrip.

Zorginkoop op basis van passende zorg

In het Integraal Zorgakkoord (IZA) komt het begrip ‘passende zorg’ veelvuldig voor. Maar ook daar wordt niet concreet gemaakt wat er onder moet worden verstaan. Desondanks is het Zorginstituut van mening dat de zorginkoop voor 2024 moet plaatsvinden op basis van passende zorg. En daarmee wordt het overgelaten aan de markt, oftewel de zorgverzekeraars. Zij moeten nu bedenken hoe de toverformule in de praktijk moet werken. Of dat aansluit bij wat politiek en beleidsmakers bij het bedenken van deze zorg voor ogen stond, is nog maar de vraag.

Zorgverzekeraars zijn aan zet

Het inkoopbeleid voor 2024 is de eerste gelegenheid voor verzekeraars om invulling te geven aan passende zorg. Dat beleid is op 1 april openbaar gemaakt. Hoogste tijd om te kijken wat de verzekeraars onder passende zorg verstaan:

Menzis en Zilveren Kruis maken er weinig woorden aan vuil. Zij sluiten voornamelijk aan bij ‘zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan’. Het is dus afwachten of en hoe deze verzekeraars passende zorg een plaats gaan geven in de individuele contractering.

VGZ en CZ hebben wel in het inkoopbeleid opgenomen wat zij verstaan onder passende zorg. De invulling is bij beide zorgverzekeraars wel zeer verschillend. Bovendien laat het ook nog steeds veel ruimte voor nadere invulling per individueel contract.

VGZ – eenduidig inkoopbeleid?

VGZ beperkt zich tot de toevoeging dat passende zorg ‘aantoonbare meerwaarde voor de cliënt’ moet hebben. Wat onder die aantoonbare meerwaarde wordt verstaan, staat niet in het inkoopbeleid. Dit moet dus met iedere zorgaanbieder individueel worden uitgewerkt. Daarbij bestaat de kans dat er verschillen ontstaan tussen zorgaanbieders. Zo wordt de onderlinge concurrentie aangejaagd terwijl juist meer samenwerking wordt beoogd. De vraag is dus welk beleid VGZ hanteert om het inkoopbeleid eenduidig toe te passen.

Vermenging van doelstellingen

Wel legt VGZ een verband tussen duurzaamheid en passende zorg. In die zin dat onnodige zorg én niet passend én niet duurzaam is. Deze vermenging van doelstellingen is ongewenst. De zorg moet gericht zijn op de zorg voor de cliënt en niet op het behalen van andere doelen. Het risico bestaat dan dat cliënten niet meer de zorg krijgen die bij hen past. In dat geval krijgen ze de zorg die past in combinatie met de andere te behalen doelen. Dat kan niet de bedoeling zijn.

CZ – minder personeelsinzet

CZ maakt zich in haar inkoopbeleid voor 2024 schuldig aan een vergelijkbare vorm van vermenging van doelen. Volgens CZ moet passende zorg vooral leiden tot minder personeelsinzet. Ook daar ligt het risico van vermenging van doelen dus op de loer. Het gevolg is dat de cliënt niet de zorg krijgt die hij nodig heeft; hij krijgt de zorg die passend is in combinatie met het verminderen van personeelsinzet. Dat zou betekenen dat het verlenen van ‘minder zorg dan nodig’ een beleidsdoelstelling wordt. De achterliggende redenering is dat er een tekort aan zorgmedewerkers is. En dat dit in de praktijk leidt tot minder optimale zorg.  

Passende zorg als bezuinigingsoperatie

Wat je verder ook vindt van het beleid van CZ, het legt wel pijnlijk het eigenlijke doel bloot; minder zorg, met minder mensen en tegen lagere kosten. Passende zorg is dan uiteindelijk niet meer dan een ordinaire, maar wel hoognodige, bezuinigingsoperatie.

Geld als prikkel weghalen

Ons zorgsysteem zou moeten draaien om de beste oplossingen voor de cliënt. Het kent echter teveel mogelijkheden voor zorgorganisaties en zorgverleners om te kiezen voor een oplossing met de hoogste winstmarge. Kortom, er wordt teveel onnodige zorg verleend, eenvoudigweg omdat het geld oplevert. Als we die prikkel weghalen, scheelt dat veel geld zonder dat de cliënt eronder lijdt.

Hoop op veranderingen

Passende zorg is dus met name gericht op het verminderen van het aantal zorgbehandelingen. En daarmee op het terugbrengen van de kosten. Daar is bijgekomen dat bestaande zorghandelingen moeten worden vervangen door handelingen die minder arbeidsinzet vragen. Simpelweg omdat we de mensen niet meer hebben.

Blijkbaar mag dat niet expliciet in beleid worden opgenomen. Er wordt om de hete brij heen gedraaid met toverformules als passende zorg. Dit alles in de hoop dat daarmee de broodnodige veranderingen teweeg worden gebracht. Zorgverzekeraars leggen in hun inkoopbeleid tot in detail vast wat zorgorganisaties wel of niet mogen. Maar blijkbaar slagen ze er niet in om te voorkomen dat er zorg zonder meerwaarde wordt verleend.

Het is maar de vraag of passende zorg dat wel mogelijk gaat maken. Vooralsnog lijkt het er niet op.