Schijnzelfstandigheid en pgb – dit moeten zzp’ers in de zorg weten

Minister Van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) heeft recentelijk duidelijkheid gegeven over het risico op schijnzelfstandigheid bij zorgverleners die werken met persoonsgebonden budgetten (pgb). In dit artikel informeren we hierover.

Geïnteresseerd in de kamerbrief van 8 juli 2025 van Minister Van Hijum? Klik hier.

Mogelijkheden inhuur bij pgb

Pgb-houders kunnen zorgverleners op drie manieren inhuren:

1. Via een zorginstelling | Bij een zorgovereenkomst met een zorginstelling verlenen medewerkers van de zorginstelling zorg bij de budgethouder. Er is geen risico op schijnzelfstandigheid bij de pgb-houder. In de relatie zzp’er – zorginstelling is er wel een risico op schijnzelfstandigheid.
2. Via een arbeidsovereenkomst | De pgb-houder wordt dan werkgever. Voor zzp’ers is deze optie niet relevant.
3. Via een overeenkomst van opdracht |
Bijvoorbeeld als zelfstandige of in familieverhoudingen. Bij deze vorm speelt het grootste risico op schijnzelfstandigheid.

Beoordeling van de arbeidsrelatie

Een persoon met een persoonsgebonden budget (pgb) treedt altijd op als particulier opdrachtgever of werkgever wanneer hij of zij zorg inkoopt. Vanuit deze positie worden afspraken gemaakt met zorgverleners over de gewenste ondersteuning. In sommige gevallen ontstaat daarbij een arbeidsrelatie, wat kan betekenen dat er een arbeidsovereenkomst tot stand komt. Om dit te beoordelen gelden de algemene regels; er is sprake van een arbeidsovereenkomst als is voldaan aan de elementen loon, arbeid en gezag.

Is er sprake van gezag?

Gezag is het belangrijkste onderdeel bij de beoordeling of er al dan niet sprake is van een arbeidsovereenkomst. Budgethouders spreken af welke zorg of ondersteuning zij willen. Dat kan verwarrend zijn, omdat ook zelfstandigen aanwijzingen krijgen. Het verschil is dat die aanwijzingen bij zelfstandigen beperkt zijn tot de uitvoering van de opdracht. Bij een arbeidsovereenkomst zijn de aanwijzingen veel breder. Bij specialistische taken, zoals medische handelingen, zijn aanwijzingen meestal beperkt en is er geen gezag. Bij eenvoudige werkzaamheden, zoals huishoudelijke hulp, kunnen instructies over hoe het werk moet gebeuren juist wel op gezag wijzen. Er is ook sprake van gezag als de budgethouder werktijden vastlegt, controleert hoe het werk wordt gedaan of functioneringsgesprekken voert. Deze vormen van sturing duiden erop dat iemand in loondienst is.

Ondernemerschap is belangrijk

Het is van belang of de zorgverlener zich in het economisch verkeer gedraagt als ondernemer. De zorgverlener gebruikt in dat geval het ondernemerschap om voor meerdere opdrachtgevers te werken. Is er sprake van ondernemerschap? Dan wijst dit op werken als zelfstandige.

Sprake van inbedding?

Ook ‘inbedding’ speelt een rol bij de beoordeling. Dit is de mate waarin het werk en de opdrachtnemer onderdeel zijn van de organisatie van de opdrachtgever. Er wordt onder meer gekeken in hoeverre de relatie lijkt op die met personeel in loondienst. Dit is bijvoorbeeld het geval als de zorgverlener werkt zoals vaste medewerkers dat doen, of als het werk belangrijk is voor de bedrijfsvoering. Bij een pgb is dit meestal anders: de zorg wordt verleend in de privésituatie van de budgethouder en is bedoeld voor persoonlijke ondersteuning. Daarom is er meestal geen sprake van inbedding in een organisatie.

Beoordeling schijnzelfstandigheid

Of er sprake is van schijnzelfstandigheid bij een pgb-houder hangt af van de manier waarop het werk wordt uitgevoerd. Dit is altijd afhankelijk van de specifieke situatie. Ook de eerdergenoemde elementen ‘loon, arbeid en gezag’ spelen hierbij een belangrijke rol. Het kan voorkomen dat een pgb-houder meerdere zelfstandigen inhuurt. Bij de een kan duidelijk sprake zijn van zuiver opdrachtgeverschap terwijl bij de ander toch sprake lijkt van schijnzelfstandigheid.

Meer duidelijkheid op komst

Is er op basis van alle omstandigheden sprake van een arbeidsovereenkomst? En ‘kiest’ de pgb-houder toch voor een overeenkomst van opdracht? Dan is er sprake van schijnzelfstandigheid. Het kan voor pgb-houders lastig zijn om te bepalen of dat het geval is. Daarom komt er meer hulp en duidelijke uitleg, zodat zij beter kunnen kiezen hoe zij hun zorgverleners op een juiste manier inzetten. De ministeries van SZW en VWS werken aan praktische voorbeelden uit de zorg, waaronder situaties met pgb-zorgverleners.

Zodra er meer helderheid is, worden alle informatie en hulpmiddelen gebundeld op de website van de Sociale Verzekeringsbank Zo kunnen pgb-houders alles op één plek vinden.