Incident, complicatie en calamiteit: de verschillen

Bericht update 21 juni 2024 om 14:35

Bij het verlenen van zorg of het behandelen van cliënten kunnen handelingen (bijna) fout gaan of anders lopen dan verwacht. Dit varieert van iets vervelends tot iets dat erg mis is gegaan. In de zorg vinden incidenten en calamiteiten plaats en treden complicaties op. Deze begrippen lichten we in dit artikel toe.

1. Incident

De Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz) geeft de volgende definitie voor een incident:
‘een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg, en heeft geleid, had kunnen leiden of zou kunnen leiden tot schade bij de cliënt’.

Toelichting

Bij een incident is er iets niet goed gegaan of gedaan in het zorgproces; het gaat dan om een onbedoelde gebeurtenis. Is er (enige) schade als gevolg van een tekortkoming in het zorgproces? Dan is er sprake van een incident. Is de schade ernstig of fataal? Dan spreek je van een calamiteit, zoals bedoeld in de Wkkgz.

Incident registreren

Op grond van de Wkkgz moet je incidenten registereren. Ben je lid van het kwaliteitspakket van SoloPartners? Dan vind je hiervoor in jouw persoonlijke MijnSolo-omgeving een goede en eenvoudige registratietool. Naast de registratie van een incident moet duidelijk zijn hoe je deze evalueert en reflecteert. Dit leg je vast in een VIM-procedure (Veilig Incidenten Melden).

Intern gemelde incidenten kunnen niet worden gebruikt als bewijs bij juridische procedures. Uitzondering hierop is een incident waarbij sprake is van geweld in de zorgrelatie. Of als er (later) sprake blijkt te zijn van een calamiteit. 

Cliënt informeren
Heeft een incident merkbare gevolgen voor de cliënt of kan het dit in de toekomst hebben? Dan ben je verplicht om de cliënt hiervan op de hoogte te brengen. Dit kan in een persoonlijk gesprek; de cliënt heeft dan ruimte om vragen te stellen. Bovendien kun jij dan toelichten wat je hebt gedaan, óf gaat doen, om de eventueel ontstane schade te beperken of verhelpen. Maak altijd een notitie in het cliëntendossier.

2. Complicatie

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) geeft de volgende definitie voor een complicatie:
‘een onbedoelde of ongewenste uitkomst van zorg, tijdens of volgend op het (niet) handelen van een zorgverlener, die voor de gezondheid van de cliënt zodanig nadelig is dat aanpassing van het (be)handelen noodzakelijk is, dan wel dat er sprake is van onherstelbare schade’.

Toelichting

Bij een complicatie is er iets niet goed gegaan, terwijl de zorg wel goed is gedaan. Blijkt na onderzoek dat de oorzaak van de onbedoelde of ongewenste uitkomst van de zorg niet ligt bij de zorgverlener? Dan is er sprake van een complicatie. Wijst onderzoek uit dat er onvoldoende naar professionele standaarden is gehandeld? Dan is er sprake van een calamiteit.

Een voorbeeld

Een complicatie kan een risico zijn dat bewust wordt genomen. Maar het kan ook het gevolg zijn van een onverwachte reactie van de cliënt of zijn ontstaan door een incident in het zorgproces. Een voorbeeld van een complicatie is het ontstaan van doorligwonden terwijl de bedverpleging goed is gedaan.

3. Calamiteit

De Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz) geeft de volgende definitie voor een calamiteit:
‘een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor de cliënt heeft geleid’.

Toelichting
Bij een calamiteit is er iets niet goed gegaan omdat er iets niet goed is gedaan. Er is sprake van een calamiteit als er niet voldoende is gehandeld volgens professionele standaarden, protocollen of richtlijnen. Of als er een tekortkoming is in het zorgproces en de cliënt hier ernstige schade van ondervindt.

Melden
Een calamiteit moet binnen drie werkdagen worden gemeld bij de IGJ. Melden kan via deze link. Meld je een calamiteit niet of niet op tijd? Dan kun je een bestuurlijke boete krijgen.

Samengevat

Onduidelijk? Onderzoek!

Is nog niet duidelijk of het om een incident, een complicatie of een calamiteit gaat? Start dan een onderzoek. Dit onderzoek moet binnen zes weken nadat je de gebeurtenis hebt geconstateerd, zijn afgerond. Wordt tijdens het onderzoek duidelijk dat het om een calamiteit gaat? Dan moet je dit binnen drie werkdagen na vaststelling melden aan de IGJ. Is na het onderzoek nog steeds onduidelijk of de gebeurtenis al dan niet een calamiteit is? Dan adviseert de Inspectie om de gebeurtenis te melden.

Bron afbeelding: IGJ

Meer informatie

De IGJ biedt op de website informatie aan over (het melden van) calamiteiten. Je vindt er ook de brochure ‘Calamiteiten Wkkgz melden aan IGJ’ waar uitgebreid wordt ingegaan op de definities. Daarnaast vind je een praktische toelichting in dit filmpje. Hoewel het filmpje is bedoeld voor medisch specialisten geeft het goed inzicht in de verschillen tussen een incident, complicatie en calamiteit.

Heb je nog vragen? Neem dan contact op met onze klantenservice.