Calamiteit, incident, complicatie: de verschillen

Laatste update 10 juni 2022 om 14:51

In de zorg vinden incidenten en calamiteiten plaats en treden complicaties op. Deze begrippen lichten we in dit artikel toe.

Samengevat overzicht

Nadere toelichting

Incident

Officiële definitie volgens de Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz)
Een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg, en heeft geleid, had kunnen leiden of zou kunnen leiden tot schade bij de cliënt

Toelichting
Bij een incident is er iets niet goed gegaan of niet goed gedaan in het zorgproces. Het gaat om een niet bedoelde gebeurtenis in het zorgproces. Als duidelijk is dat de schade het gevolg is van een tekortkoming in dit proces dan is er sprake van een incident. Wanneer de schade ernstig of fataal is, spreekt men van een calamiteit zoals bedoeld in de Wkkgz.

Registreren
Op grond van de Wkkgz moeten incidenten intern geregistreerd worden. In de digitale omgeving van het kwaliteitslidmaatschap vind je hiervoor een module. Daarnaast moet duidelijk zijn op welke wijze je incidenten registreert, evalueert en reflecteert. Dit leg je vast in een VIM-procedure (procedure Veilig Incidenten Melden). Intern gemelde incidenten kunnen niet als bewijs bij juridische procedures worden gebruikt. Uitzonderingen zijn incidenten waarbij sprake is van geweld in de zorgrelatie of als er (later) sprake blijkt te zijn van een calamiteit. 

Informeren cliënt
Als een incident merkbare gevolgen heeft voor jouw cliënt, of mogelijk in de toekomst gaat hebben, dan ben je verplicht de cliënt hiervan op de hoogte te brengen. Dit kan in een persoonlijk gesprek zodat jouw cliënt ruimte heeft om vragen te stellen. Het geeft jou o.a. ruimte om toe te lichten wat je hebt gedaan of gaat doen om de ontstane schade te beperken of verhelpen. Maak in dit geval altijd een notitie over het incident in het cliëntendossier.

Complicatie

Officiële definitie volgens IGJ*
Een onbedoelde of ongewenste uitkomst van zorg, tijdens of volgend op het (niet) handelen van een zorgverlener, die voor de gezondheid van de cliënt zodanig nadelig is dat aanpassing van het (be)handelen noodzakelijk is, dan wel dat er sprake is van onherstelbare schade.

* de definitie van complicatie is niet vastgelegd in regelgeving

Toelichting
Bij een complicatie is er iets niet goed gegaan terwijl de zorg wel goed is gedaan. Als na onderzoek blijkt dat de oorzaak van de onbedoelde of ongewenst uitkomst van de zorg niet ligt bij de zorgverlener dan is er sprake van een complicatie. Wanneer onderzoek uitwijst dat er onvoldoende naar professionele standaarden is gehandeld, is er sprake van een calamiteit. Een complicatie kan een risico zijn dat bewust wordt genomen, het gevolg zijn van een onverwachte reactie van de cliënt of ontstaan door een incident in het zorgproces. Een voorbeeld van een complicatie is het ontstaan van doorligwonden terwijl de bedverpleging goed is gedaan.

Calamiteit

Officiële definitie volgens de Wkkgz
Een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor de cliënt heeft geleid.

Toelichting
Bij een calamiteit is er iets niet goed gegaan omdat er iets niet goed is gedaan.

Er is sprake van een calamiteit indien er niet voldoende is gehandeld volgens professionele standaarden, protocollen of richtlijnen of er een tekortkoming is in het zorgproces en de cliënt hier ernstige schade van ondervindt. Melden
Een calamiteit moet binnen drie werkdagen worden gemeld bij de IGJ. Melden kan via deze link.

Wanneer nog niet duidelijk is of het om een calamiteit (of complicatie of incident) gaat, kun je een onderzoek starten. Dit onderzoek moet binnen zes weken nadat je de gebeurtenis hebt geconstateerd, afgerond zijn. Wordt tijdens of na het onderzoek duidelijk dat het gaat om een calamiteit dan moet je dit binnen drie werkdagen na vaststelling melden aan de IGJ.

Meer informatie

De IGJ biedt op hun website informatie aan over (het melden van) calamiteiten. Je vindt er ook de brochure ‘Calamiteiten Wkkgz melden aan IGJ’ waar uitgebreid wordt ingegaan op de definities. Daarnaast vind je een praktische toelichting in dit filmpje. Hoewel het filmpje is bedoeld voor medisch specialisten en de voorbeelden zich richten op die beroepsgroep geeft het goed inzicht in de verschillen tussen incident, complicatie en calamiteit.