Calamiteit, incident, complicatie: de verschillen

Laatste update 26 februari 2024 om 16:42

In de zorg vinden incidenten en calamiteiten plaats en treden complicaties op. Deze begrippen lichten we in dit artikel toe.

Samengevat overzicht

Incident

De Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz) geeft de volgende definitie voor een incident:‘een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg, en heeft geleid, had kunnen leiden of zou kunnen leiden tot schade bij de cliënt’.

Toelichting

Bij een incident is er iets niet goed gegaan of gedaan in het zorgproces; het gaat dan om een nietbedoelde gebeurtenis. Is er schade als gevolg van een tekortkoming in het zorgproces? Dan is er sprake van een incident. Is de schade ernstig of fataal? Dan spreek je van een calamiteit, zoals bedoeld in de Wkkgz.

Incident registreren

Op grond van de Wkkgz moet je incidenten registereren. Ben je lid van het kwaliteitspakket van SoloPartners? Dan vind je hiervoor in jouw persoonlijke MijnSolo-omgeving een goede en eenvoudige registratietool. Naast het registreren van incidenten moet duidelijk zijn hoe je deze evalueert en reflecteert. Dit leg je vast in een VIM-procedure (procedure Veilig Incidenten Melden).

Intern gemelde incidenten kunnen niet worden gebruikt als bewijs bij juridische procedures. Uitzondering hierop is een incident waarbij sprake is van geweld in de zorgrelatie. Of als er (later) sprake blijkt te zijn van een calamiteit. 

Informeren cliënt
Heeft een incident merkbare gevolgen voor jouw cliënt of kan het dit in de toekomst hebben? Dan ben je verplicht de cliënt hiervan op de hoogte te brengen. Dit kan in een persoonlijk gesprek; jouw cliënt heeft dan ruimte om vragen te stellen. Bovendien kun jij dan toelichten wat je hebt gedaan, óf gaat doen, om de ontstane schade te beperken of verhelpen. Maak altijd een notitie over het incident in het cliëntendossier.

Complicatie

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) geeft de volgende definitie* voor een complicatie: ‘een onbedoelde of ongewenste uitkomst van zorg, tijdens of volgend op het (niet) handelen van een zorgverlener, die voor de gezondheid van de cliënt zodanig nadelig is dat aanpassing van het (be)handelen noodzakelijk is, dan wel dat er sprake is van onherstelbare schade’.

* de definitie van complicatie is niet vastgelegd in regelgeving

Toelichting

Bij een complicatie is er iets niet goed gegaan, terwijl de zorg wel goed is gedaan. Blijkt na onderzoek dat de oorzaak van de onbedoelde of ongewenst uitkomst van de zorg niet ligt bij de zorgverlener? Dan is er sprake van een complicatie. Wanneer onderzoek uitwijst dat er onvoldoende naar professionele standaarden is gehandeld, is er sprake van een calamiteit. Een complicatie kan een risico zijn dat bewust wordt genomen, het gevolg zijn van een onverwachte reactie van de cliënt of ontstaan door een incident in het zorgproces. Een voorbeeld van een complicatie is het ontstaan van doorligwonden terwijl de bedverpleging goed is gedaan.

Calamiteit

Officiële definitie volgens de Wkkgz
Een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg voor de cliënt heeft geleid.

Toelichting
Bij een calamiteit is er iets niet goed gegaan omdat er iets niet goed is gedaan.

Er is sprake van een calamiteit indien er niet voldoende is gehandeld volgens professionele standaarden, protocollen of richtlijnen of er een tekortkoming is in het zorgproces en de cliënt hier ernstige schade van ondervindt. Melden
Een calamiteit moet binnen drie werkdagen worden gemeld bij de IGJ. Melden kan via deze link.

Wanneer nog niet duidelijk is of het om een calamiteit (of complicatie of incident) gaat, kun je een onderzoek starten. Dit onderzoek moet binnen zes weken nadat je de gebeurtenis hebt geconstateerd, afgerond zijn. Wordt tijdens of na het onderzoek duidelijk dat het gaat om een calamiteit dan moet je dit binnen drie werkdagen na vaststelling melden aan de IGJ.

Meer informatie

De IGJ biedt op hun website informatie aan over (het melden van) calamiteiten. Je vindt er ook de brochure ‘Calamiteiten Wkkgz melden aan IGJ’ waar uitgebreid wordt ingegaan op de definities. Daarnaast vind je een praktische toelichting in dit filmpje. Hoewel het filmpje is bedoeld voor medisch specialisten en de voorbeelden zich richten op die beroepsgroep geeft het goed inzicht in de verschillen tussen incident, complicatie en calamiteit.