De rechten van minderjarige cliënten

Laatste update 2 april 2021 om 16:53

Wanneer je als zorgaanbieder een minderjarige cliënt in zorg hebt, is het belangrijk na te gaan of de cliënt bekwaam is toestemming te geven. Enerzijds is dit afhankelijk van de leeftijd van de minderjarige anderzijds speelt wetgeving een rol.

Handelingsbekwaamheid

Jeugdigen die nog geen 18 jaar zijn, zijn volgens de wet minderjarig. Minderjarigen zijn in principe handelingsonbekwaam tenzij de wet anders beslist. Hiervan is sprake in de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). Daarnaast achten ze een minderjarige handelingsbekwaam als het gaat om overeenkomsten waarvan het in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk is dat de minderjarige deze zelfstandig aangaat. Denk bijvoorbeeld aan het kopen van eten of drinken en een bioscoopkaartje.

Toestemming volgens de WGBO

De WGBO geeft duiding aan de rechten en plichten van de cliënt en de relatie tussen cliënt en zorgaanbieder. Hieruit volgt een schriftelijke of mondelinge behandelingsovereenkomst. De WGBO onderscheidt drie categorieën minderjarigen met ieder hun eigen bekwaamheden.

Cliënt jonger dan 12 jaar

• Gezagdragende ouders of voogd moeten toestemming geven voor behandeling.
• Gezagdragende ouders of voogd gaan de behandelingsovereenkomst aan.
• Inzage medische informatie:
  • verplichtingen WGBO moeten worden nagekomen aan ouders/voogd;
  • belang van kind is leidend.

Cliënt 12, 13, 14 of 15 jaar

• Dubbele toestemming: gezagdragende ouders of voogd én de cliënt moeten toestemming geven.
• Gezagdragende ouders of voogd gaan de behandelingsovereenkomst aan.
• Inzage medische informatie:
  • delen met ouders/voogd alleen die informatie die nodig is voor toestemming behandeling
  • delen met gezaghebbende ouders/voogd overige informatie alleen met toestemming minderjarige
    Zorgverlener heeft mogelijkheid hiervan af te wijken op grond van goed zorgverlenerschap.

De cliënt is 16 of 17 jaar

• De cliënt geeft toestemming
• Cliënt gaat zelfstandig een behandelingsovereenkomst aan.
• Inzage medische informatie:
  • delen met gezaghebbende ouders/voogd alleen met toestemming minderjarige.
    Bij ondertoezichtstelling (OTS) mag informatie worden verstrekt aan de gezinsvoogd als dit noodzakelijk is voor het uitvoeren van de OTS.

Zeggenschap over minderjarige

Er zijn dus situaties waarbij toestemming van gezaghebbende ouders of voogd nodig is. Het is aan de zorgverlener te onderzoeken wie het gezag heeft over de minderjarige vóór de inschrijving als cliënt.

Inzage medische informatie van de minderjarige door ouder(s) zonder gezag

Een ouder zonder gezag heeft dus geen recht op inzage in het gehele medische dossier van het kind. Deze heeft alleen recht op globale en feitelijke informatie. Wanneer de ouder zonder gezag daarom vraagt, is de zorgverlener verplicht belangrijke feiten en omstandigheden die de persoon van het kind of de verzorging en opvoeding betreffen te verstrekken. Hiervan mag worden afgeweken als de informatie niet op dezelfde wijze wordt verstrekt aan de gezagdragende ouder of wanneer verstrekking tegenstrijdig is aan het belang van de minderjarige.

Een minderjarige van 12, 13, 14 of 15 jaar kan betrokken worden in de afweging wel of geen informatie te verstrekken aan de ouder zonder gezag. Minderjarigen van 16 en 17 jaar oefenen zelf het patiëntenrecht uit en mogen dus zelf beslissen welke informatie wordt verstrekt aan de ouder zonder gezag.

Stroomschema

In de praktijk blijkt dat zorgverleners dus regelmatig knelpunten ervaren in situaties waarin zij te maken hebben met minderjarige cliënten. Bijvoorbeeld wanneer ouders van een minderjarige cliënt zijn gescheiden, ouders die niet in het belang van hun kind handelen of de ouder die nooit meekomt naar een afspraak maar wel informatie opvraagt uit het cliëntendossier. Om zorgaanbieders handvatten te bieden in dit soort en vergelijkbare situaties heeft Eldermans|Geerts dus een Stroomschema Minderjarigen gemaakt. Het ondersteunt jou bij de verschillende beslissingen die je moet nemen bij minderjarige cliënten.

In het stroomschema komen de volgende vragen aan bod:

• Wie moet toestemming geven voor de behandeling van een minderjarige?
• Wie heeft zeggenschap over minderjarigen?
  en
• Wie heeft recht op informatie over minderjarigen?

Voor het juiste gebruik van het stroomschema raden we je aan ook de toelichting van Eldermans|Geerts door te nemen.

---