Hoe zit het met een relatiebeding / concurrentiebeding?

Bericht update 8 september 2023 om 10:55

Vooral zzp’ers die zich laten bemiddelen naar opdrachten hebben er vaak mee te maken; een relatiebeding of concurrentiebeding. Hoe zit het precies met zo’n bepaling? Waar moet je op letten als zelfstandige zorgprofessional?

Wat is een relatiebeding en concurrentiebeding?

Zowel het relatiebeding als het concurrentiebeding is bedoeld om het bedrijfsbelang van een partij (zorgorganisatie, zorgbemiddelaar) te beschermen. De belangen zijn voor een werknemer of zzp’er grotendeels gelijk.

Relatiebeding

Een relatiebeding verbiedt om contact te leggen met klanten en/of relaties van de vroegere werkgever. Of om voor deze partijen te gaan werken.

Concurrentiebeding

Een concurrentiebeding is zwaarder van aard. Het verbiedt je om dezelfde werkzaamheden uit te voeren. 

In overeenkomsten gebruiken opdrachtgevers nogal eens een relatiebeding. Concurrentiebedingen worden zelden tot nooit gebruikt; die passen overduidelijk niet bij je positie als zzp’er.

Waarom een relatie- en/of concurrentiebeding?

Opdrachtgevers willen ten opzichte van zzp’ers bedrijfsbelangen beschermen. En dus gebruiken ze in ‘overeenkomsten van opdracht’ soms ook een relatie- en/of concurrentiebeding. Bemiddelende organisaties en opdrachtgevers mógen bepalingen opnemen die neerkomen op een relatie- of concurrentiebeding. Het is aan jou om te bepalen of je hiervoor tekent. We hebben een artikel geschreven dat zeker de moeite waard is om te lezen als aanvulling op dit artikel:  Welke voorwaarden kun je beter niet tekenen binnen een overeenkomst.

Een praktijkvoorbeeld

Aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk leggen we uit hoe het verkeerd kan gaan:

Een zzp’er werkt, samen met andere zzp’ers, al langere tijd voor dezelfde cliënt; ze vormen een goed team. Het contact met de cliënt en de familie is goed. Alle zzp’ers zijn onderaannemer van een zorgorganisatie. Deze zorgorganisatie heeft de zorgovereenkomst met de cliënt. Alle zzp’ers tekenden bij hun samenwerkingsovereenkomst met de zorgorganisatie voor het relatiebeding van de opdrachtgever. Hierin staat dat de zzp’er op geen enkele wijze zelf werkzaam mag zijn voor cliënten van de opdrachtgever. Dit geldt tot aan een jaar na het beëindigen van de overeenkomst tussen de zzp’er en zorgorganisatie. 

De familie geeft aan zonder de zorgorganisatie verder te willen met een aantal van de huidige zorgverleners. Deze zzp’ers geven aan dat zij zich moeten houden aan een relatiebeding. Hierop belt de familie de zorgorganisatie en vraagt om toestemming om de zzp’ers zelf aan zich te verbinden. De zorgorganisatie stemt hiermee in richting de cliënt maar beëindigt vervolgens de samenwerking met de zzp’ers die voor de cliënt kiezen. Zij worden vervolgens ook niet meer ingezet voor andere cliënten van de zorgorganisatie.  

 Hier strijden twee standpunten met elkaar:

• de cliënt, familie en zzp’ers stellen dat de cliënt ‘keuzevrijheid’ heeft en voor een andere zorgaanbieder moet kunnen kiezen;
• de zorgorganisatie stelt dat de cliënt via de zorgorganisatie in contact is gekomen met deze zzp’ers en deze bij hen horen.

Volgens de zorgorganisatie is het relatiebeding overtreden. De zzp’ers attendeerden de familie op de belemmering in de overeenkomst waarvoor zij willens en wetens tekenden. De zorgorganisatie vindt het niet gepast dat de zzp’ers tekenen voor een relatiebeding en er vervolgens afstand van nemen als dat uitkomt. Zij stopten daarom de overeenkomst met de zzp’er in zijn geheel. De bedoeling van het relatiebeding was nu juist dat de twee partijen (zorgorganisatie en zzp’er) voor elkaar zouden kiezen. En dat zij voor langere tijd zouden samenwerken. Dat is in dit voorbeeld dus niet gelukt. 

Het recht op vrije zorgkeuze is echter een basisrecht in de zorg. De cliënt en familie zijn niet gebonden aan het relatiebeding; zij kunnen rechtstreeks contracteren met de zzp’ers naar keuze. Als deze kwestie aan de rechter wordt voorgelegd, zal deze de belangen van de diverse partijen afwegen. En zal de partij met het grootste belang in het gelijk worden gesteld. Het is heel goed denkbaar dat de rechter overweegt dat het fundamentele recht van de cliënt het zwaarst weegt. De zzp’ers zijn in dat geval niet aan het relatiebeding gebonden en de cliënt kan gebruik maken van zijn keuzerecht.

Houdt zo’n beding stand?

Bij een rechtzaak houdt een passage in jouw samenwerkingsovereenkomst of overeenkomst van opdracht vaak geen stand. Een rechter weegt dit anders tussen werknemers en werkgevers dan tussen ondernemers onderling. De rechter kijkt bij ondernemers onderling (bijv. opdrachtgever en zzp’er) naar de verhoudingen in marktmacht. Hoeveel last heeft de partij die het relatiebeding in de overeenkomst opnam van het feit dat de zzp’er zijn eigen gang gaat? Is er sprake van verstoring van de markt voor de opdrachtgever?

Daarnaast is het de vraag of het relatiebeding heel specifiek beschrijft wat precies de uitsluitingscriteria zijn. Het is dus van groot belang ‘wat’ er wordt beschreven binnen de overeenkomst, zoals

• de motivatie -> waarom is het opgenomen in de overeenkomst;
• de precieze activiteiten waarvoor het beding geldt;
• de afstand in kilometers (als afstand van toepassing is);
• het tijdsvak waarbinnen het beding van toepassing is;
• de hoogte van de boete bij overtreding.

Werk je voor een bemiddelaar? Dan geldt het voorgaande eveneens.

Zakelijk goed samenwerken

Een relatie- en of concurrentiebeding kan dus in veel gevallen niet juridisch worden afgedwongen. Toch wordt het vaak in de praktijk gebruikt en word je toch gevraagd om hier voor te tekenen. Hoe ga je hiermee om?

Jij bent ondernemer én jouw opdrachtgever en/of bemiddelaar is ondernemer. Een ondernemer kan niet overleven door andere ondernemers te helpen en zelf niets te verdienen. Het relatie- of concurrentiebeding is een poging van jouw opdrachtgever of bemiddelaar om zakelijk eerlijk samen te werken. Of zo’n passage in jouw contract noodzakelijk is, is de vraag. De taal waarin zo’n passage is beschreven klinkt vaak dreigend en nodigt niet echt uit om te tekenen.

Wat is nu werkelijk de bedoeling van zo’n passage? Dat is simpel: zakelijk goed samenwerken. Dat betekent dus dat je niet aan de haal gaat met een clíënt of opdracht die een opdrachtgever of bemiddelaar jou aanreikt. Ook al is jouw contact nog zo goed met de cliënt, je hebt de opdracht aanvankelijk via die andere partij gekregen; dat is iets waard. Is de cliënt ontevreden? Dan zou deze de overeenkomst met de zorgorganisatie of bemiddelaar moeten verbreken op basis van inhoudelijke gronden.

Vervolgens kun je met de ex-zorgaanbieder van de cliënt het gesprek aangaan over ‘hoe nu verder’. Soms lukt dat niet en krijg je als zzp’er geen ruimte om hier afspraken over te maken. Je zult dan zelf een keuze moeten maken hoe je omgaat met een cliënt die graag wil dat jij direct voor hem/haar werkt. Daarnaast kun je je afvragen of je zo’n bepaling moet tekenen; leg uit dat je betrouwbaar bent om mee samen te werken.

Het ondertekenen van een relatie- of concurrentiebeding is niet noodzakelijk voor een goede, zakelijke samenwerking. Uiteindelijk gaat het om jouw gedrag én dat van de opdrachtgever.

Heb je nog vragen of wil je meer informatie? Neem dan contact op met onze klantenservice.