Veilig medicijnen toedienen

Laatste update 8 mei 2023 om 16:09

Als zorgverlener dien je medicijnen toe wanneer de cliënt dit niet zelf kan. In de praktijk blijkt dat hier regelmatig fouten bij worden gemaakt. Er bestaat dan onduidelijkheid over de verantwoordelijkheden met betrekking tot medicatiebeleid. In dit artikel zetten we alles waarmee je rekening moet houden nog eens overzichtelijk op een rij.

Het medicatiebeleid omvat –> Hoe zorg je dat je de cliënt het juiste medicijn, op de juiste tijd, in de juiste hoeveelheid en dosering, op de juiste wijze toedient?

De arts van de cliënt kan ten aanzien van het toedienen van medicijnen eventuele beslissingen nemen en daarvoor aanwijzingen geven.

Aandachtspunten vooraf

Je bent bevoegd om medicijnen toe te dienen als je daartoe bekwaam bent. In dit geval betekent dat: ‘weten wat je doet, weten wat je geeft en weten waar je op moet letten’.

Maak je onverhoopt toch een fout – verkeerd medicijn, verkeerde dosering, verkeerd tijdstip of verkeerde wijze van toedienen – dan moet je dit als incident melden en moet de behandelend arts worden gewaarschuwd.

Voorkom dat je zelf in direct contact komt met medicijnen die voor de cliënt zijn bedoeld. Wanneer het niet mogelijk is om aanraking te voorkomen, is het advies om handschoenen te dragen.

Het toedienen van medicijnen valt uiteen in een aantal verschillende taken: het aanreiken, het toedienen zelf, het uitzetten, klaarzetten en beheren van medicijnen. Op die taken wordt hieronder nader ingegaan.

Omdat aanreiken en toedienen risicovolle handelingen zijn, kun je ervoor kiezen om een cursus te volgen om er zeker van te zijn dat je bekwaam bent om die handelingen te verrichten.

Indien je wilt weten welke medicijnen aan een cliënt zijn voorgeschreven, kun je bij de apotheek een actueel medicatieoverzicht opvragen.

Aanreiken

Als de patiënt niet zelf de medicijnen kan pakken, worden deze aangereikt. De cliënt controleert na aanreiking zelf het soort medicijn, de dosering, het tijdstip en de wijze van toediening. Als de medicijnen al eerder uit de originele verpakking zijn gehaald, bijvoorbeeld om ze toe te voegen aan een medicijn uitzetsysteem, dient voor de cliënt controleerbaar te zijn dat de juiste medicijnen zijn aangereikt.

Toedienen

De medicijnen worden toegediend wanneer de cliënt niet zelf de verantwoordelijkheid kan dragen voor het innemen, aanbrengen of inbrengen volgens voorschrift. Het toedienen van de medicijnen dient uit de originele verpakking te gebeuren. Dit moet de cliënt kunnen controleren.

Uitzetten

Hiermee bedoelen ze het uitzetten van medicijnen voor meerdere momenten op een dag of in een week. Hiervoor wordt een medicijnuitzetsysteem gebruikt, bijvoorbeeld een rol of een systeem met vakjes. Er zijn verschillende situaties denkbaar waarin het uitzetten van medicijnen nodig is.

Het uitzetten van medicijnen gebeurt voor cliënten die zelf de controle kunnen uitvoeren of ze de juiste medicatie slikken. Ook de voorschriften van het medicijn moeten zij zelf kunnen naleven. In deze situatie is de zorgverlener, samen met de cliënt, verantwoordelijk voor het op juiste wijze vullen van het medicijnuitzetsysteem. De cliënt is zelf verantwoordelijk voor de controle en inname.

Een andere mogelijkheid is dat de cliënt wel zelf de medicijnen kan innemen en daarvoor verantwoordelijk is, maar niet in staat is om de inhoud van het uitzetsysteem te controleren. In dat geval is de zorgverlener, doorgaans de apotheker, daarvoor verantwoordelijk. Als de apotheker dit niet doet, is het zaak om te zorgen dat na het vullen van het uitzetsysteem hierop, door een andere zorgverlener, een controle plaatsvindt.

Kan de cliënt geen verantwoordelijkheid dragen voor het uitzetten van medicijnen of de inname ervan? Dan moet de zorgverlener er voor zorgen dat de cliënt de medicijnen op het juiste moment en op de juiste manier inneemt. De controle van de juistheid van de medicijnen berust op dat moment bij de zorgverlener. De medicijnen moeten daarom, voorzien van naam en eventuele overige relevante informatie, in het uitzetsysteem te zijn gestopt.

Klaarzetten

Kan de cliënt niet alle medicijnen zelf verzamelen en/of moet hij/zij herinnerd worden aan het tijdstip waarop ze worden ingenomen? Dan doet de zorgverlener dit voor de cliënt. Dit klaarzetten kan geschieden vanuit een medicijnuitzetsysteem.

Beheer

Als de cliënt niet in staat is om er zelf voor te zorgen dat er voldoende medicijnen op voorraad zijn, dan kan de zorgverlener het beheer overnemen. Onder dit beheer valt ook, voor zover nodig. het bestellen en veilig opbergen van de medicijnen. In het cliëntendossier leg je vast wie de verantwoordelijkheid hierover heeft.

Het bestellen van medicijnen gaat in afstemming met huisarts en apotheker. Voor het opbergen wordt in overleg met de mantelzorger(s) een geschikte plaats gezocht; in beginsel bij de cliënt in huis. De bewaarplaats moet veilig en passend zijn. De zorgverlener moet zorgen dat er voldoende voorraad is en dat de medicijnen droog en bij de juiste temperatuur worden bewaard. Daarnaast draagt de zorgverlener zorg  voor het retourneren van medicijnen die niet (meer) worden gebruikt.

Vilans

In de Vilans protocollen vind je meer informatie over het veilig en verantwoord toedienen van medicijnen. Als lid van het SoloPartners kwaliteitspakket krijg je gratis toegang tot de Vilans Protocollen. Inhoudelijke kennis en actuele informatie over medicatieveiligheid is te vinden op de themapagina Medicatieveiligheid op Zorg voor Beter

.