Vervanging bij ziekte en vrije vervanging

Laatste update 17 oktober 2022 om 10:36

Als zzp’er in de zorg moet je er zelf voor zorgen dat je voldoet aan alle verplichtingen die wet- en regelgeving met zich meebrengt. In dit artikel gaan we in op jouw verplichtingen als je onverhoopt geen zorg kunt verlenen (vervanging bij ziekte). Daarnaast gaan we in op de vrije vervanging, een belangrijk onderdeel van het ondernemerschap.

Wet- en regelgeving

Bij fiscale wetgeving speelt jouw zelfstandig ondernemerschap een belangrijke rol. Vrije vervanging is een belangrijk criterium om schijnzelfstandigheid te vermijden en is daarmee onderdeel van de fiscale wetgeving.

Vervanging bij ziekte

Zorgverleners hebben een zorgplicht. Je bent verplicht om te behandelen zodat de continuïteit van zorg niet in gevaar komt. Wanneer je een geneeskundige behandelovereenkomst aangaat (volgens de WGBO) dan ontstaat deze zorgplicht (ook wel behandelplicht genoemd). Let wel, een behandelovereenkomst kan ook mondeling tot stand komen. In een eerder artikel gaan we uitgebreid in op de zorgplicht.

Als je ziek bent en geen zorg kunt verlenen, moet je op grond van jouw zorgplicht al het mogelijke doen om een andere zorgverlener in te zetten. Verleen je zorg via een thuiszorginstelling dan zal deze (met jou) zorgen voor een oplossing. Heb je eigen cliënten in zorg dan moet je bij ziekte zelf actief op zoek naar iemand die jouw zorg kan overnemen. Het is daarom verstandig om hierover vooraf in gesprek te gaan met jouw netwerk.

Wat als het niet lukt om geschikte vervanging te regelen?

Jij hebt er alles aan gedaan om vervanging te regelen voor jouw eigen cliënt maar het is helaas niet gelukt. Jouw cliënt heeft op dat moment ook een eigen verantwoordelijkheid. Als jij echt geen vervanging kunt regelen, dan vraag je jouw cliënt contact te leggen met de huisarts of de financier van de zorg (bijvoorbeeld de zorgverzekeraar). Samen met deze partijen zal er naar een oplossing moeten worden gezocht zodat de continuïteit van zorg gewaarborgd blijft.

Hoewel jullie elkaar als beroepsgenoten waarschijnlijk graag helpen, adviseren we jullie samen duidelijke afspraken te maken over de zakelijke afwikkeling. Wees beiden duidelijk over jullie voorwaarden én verwachtingen. Denk bijvoorbeeld aan het tarief en wie verantwoordelijk is voor de facturering. Of aan een eventuele compensatie voor diegene die de zorg opvangt.

Vrije vervanging

Een van de criteria waarop de Belastingdienst jouw zelfstandigheid beoordeelt is de vrije vervanging. Mag jij als zzp’er jouw werkzaamheden laten uitvoeren door iemand anders? Het recht op vrije vervanging betekent dat jij de keuze hebt om de werkzaamheden niet zelf uit te voeren. Het staat je vrij om voor eigen kosten en risico een derde in te schakelen voor (een deel van) de opdracht.

Meldingsplicht

Het recht op vrije vervanging leg je vast in de overeenkomst van opdracht. Vaak wordt een meldingsplicht ten aanzien van vrije vervanging opgenomen. Deze zorgt ervoor dat jij als zzp’er vooraf moet aangeven wie de werkzaamheden namens jou uit komt voeren. Deze meldplicht zegt niets over de vrijheid die jij hebt om jezelf te laten vervangen mits de opdrachtgever geen invloed heeft op de keuze van jouw vervanger.

Objectieve eisen vervanger

Het is mogelijk dat opdrachtgevers eisen stellen aan de vervanger. Dit moeten objectieve criteria zijn zoals bijvoorbeeld een VOG als deze wettelijk is voorgeschreven of een diploma dat nodig is om het beroep te mogen uitoefenen. Wanneer de vervanger niet aan de objectieve criteria voldoet, mogen de werkzaamheden (op grond van de gesloten overeenkomst) niet door hem worden uitgevoerd.
Welke objectieve criteria in de overeenkomst van opdracht komen, bepaal je in overleg met de opdrachtgever en voordat je de opdracht accepteert.

Het opnemen van subjectieve criteria (denk bijvoorbeeld aan een bepaald aantal jaar werkervaring) is niet toegestaan.

Papier en praktijk

Alleen het in een overeenkomst vastleggen van ‘vrije vervanging’ is onvoldoende. Dat wat je afspreekt met elkaar moet daadwerkelijk overeenkomen met de realiteit. Je moet in de praktijk dus echt de vrijheid hebben om jezelf te mogen vervangen.

Wanneer je vooraf toestemming nodig hebt van de opdrachtgever om jezelf te mogen vervangen, dan is er geen sprake van vrije vervanging. Daarnaast is er geen sprake van vrije vervanging als de opdrachtgever zelf de vervanger regelt of als je jezelf alleen mag laten vervangen door een derde uit een arbeidspool van de opdrachtgever.

Maak duidelijke afspraken over hoe je de vervanging afhandelt. Als eerste met de opdrachtgever door aan te geven wie ten tijde van vervanging factureert. Ten tweede met diegene die jou vervangt (onder andere over tarief en betalingstermijn).