Leidraad veilige zorgrelatie

Laatste update 12 augustus 2022 om 10:21

Een veilige zorgrelatie is de kern van goede zorg: iedereen die zorg nodig heeft, moet daarop kunnen vertrouwen. Natuurlijk zet jij je daar als zorgprofessional voor in. Toch kan er bedoeld of onbedoeld sprake zijn van grensoverschrijdend gedrag of mishandeling. Daarom is het nodig dat je vastlegt hoe je ervoor zorgt dit te voorkomen en welke actie je onderneemt als het onverhoopt toch gebeurt. Om jou hierbij op weg te helpen, werd de Leidraad Veilige zorgrelatie opgesteld. In dit artikel vertellen we je er graag meer over.

De zorgrelatie

Tussen jou en jouw cliënt (of de naasten) is er sprake van een professionele relatie die zorgrelatie wordt genoemd. Hiermee bedoelen we de daadwerkelijke zorg en ondersteuning maar ook het regelmatige contact dat jij met jouw cliënt hebt en hoe jullie dit contact invullen. Een goede zorgrelatie biedt vertrouwen en veiligheid en zorgt voor een positieve zorg ervaring. Veiligheid in een zorgrelatie gaat over het voorkomen van en het juist omgaan met grensoverschrijdend gedrag en mishandeling.

Leidraad Veilige zorgrelatie

Om te zorgen voor een veilige zorgrelatie moet je als zorgprofessional beslissen hoe je ervoor zorgt dat grensoverschrijdend gedrag en mishandeling wordt voorkomen en hoe je handelt wanneer het onverhoopt toch plaatsvindt. Je legt jouw beslissingen vast in een plan van aanpak waarvoor je de Leidraad Veilige zorgrelatie (hierna: de Leidraad) kunt gebruiken. Deze is ontwikkeld voor de langdurige zorg maar zeker ook bij andere zorgvormen te gebruiken.

Hoewel er geen directe wettelijke verplichting bestaat voor het gebruik van de Leidraad, verwacht de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd van jou dat je ernaar handelt. Vanuit de de Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz) en de Jeugdwet heb je tenslotte een meldplicht ten aanzien van het signaleren of vermoeden van geweld. Hieruit vloeit voort dat je nadenkt en vastlegt hoe je daarmee omgaat.

De Leidraad sluit zo veel mogelijk aan bij de verplichte meldcode op grond van de Wet verplichte meldcode maar kent eigen kaders. De meldcode ziet alleen toe op grensoverschrijdend gedrag en mishandeling gepleegd door naasten terwijl de Leidraad toeziet op grensoverschrijdend gedrag en mishandeling gepleegd door zorgprofessionals (en vrijwilligers).

Aanbevelingen Leidraad

De Leidraad is opgebouwd rond de aanbevelingen bewustwording, preventie en interventie.

Bewustwording

• Wees je ervan bewust dat grensoverschrijdend gedrag en mishandeling daadwerkelijk voorkomt.
• Wees je bewust van machtsongelijkheid. Binnen de zorgrelatie is er sprake van afhankelijkheid, cliënten zijn ten aanzien van de zorg tenslotte van jou afhankelijk. Dit kan cliënten kwetsbaar maken.
• Wees je ervan bewust dat cliënten recht hebben op een veilige zorgrelatie en dat je hierin jouw verantwoordelijkheid hebt.

Preventie (we geven de punten die relevant zijn voor zzp’ers)

• Zorg voor inzicht in de risicofactoren die kunnen zorgen voor grensoverschrijdend gedrag en mishandeling.
• Maak jouw cliënt weerbaar.
• Zorg voor voldoende kennis over het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag en mishandeling (voor de gehandicaptenzorg kun je bijvoorbeeld gebruikmaken van dit kennisplein).
• Creëer een omgeving waarin betrokken zorgverleners zich ten opzichte van jou kwetsbaar durven opstellen en risicovolle situaties durven te bespreken.
• Geef jezelf ruimte om te leren en ontwikkelen over dit onderwerp.

Interventie

De aanbeveling Interventie bestaat uit zes stappen:

De situatie bepaalt in welke volgorde de stappen worden doorlopen.

Wanneer je als zzp’er eigen cliënten in zorg hebt, gebruik je de uitgewerkte versie van de Leidraad (deel 2 – Aanbevelingen uitgewerkt – Interventie vanaf blz. 106) om de stappen uit te werken aan de hand van jouw eigen situatie. Leg bijvoorbeeld bij stap 3 vast dat je jouw cliënt informeert over de mogelijkheid een cliëntvertrouwenspersoon in te schakelen en hoe jij hierin ondersteunt.

In onderaannemerschap heeft jouw opdrachtgever de stappen uitgewerkt naar zijn situatie en kun jij daarvan gebruik maken.

Wie-doet-wat-Wijzer

Bij de Leidraad is de ‘Wie-doet-wat-Wijzer’ gemaakt. Deze geeft een overzicht van betrokken functionarissen en hun verantwoordelijkheden. De ‘Wie-doet-wat-Wijzer’ maakt de vertaalslag van theorie naar praktijk en bevat klikbare links voor aanvullende informatie. Jouw rol als professional bestaat uit de volgende onderdelen:

Vergroot jouw deskundigheid

We weten dat grensoverschrijdend gedrag en mishandeling tegenover cliënten bedoeld en onbedoeld plaatsvindt. Wanneer jij weet op welke signalen je moet letten, kun je dit mogelijk voor zijn.

Trek tijdig aan de bel en zorg mede voor een veilig werk- en leerklimaat

Wanneer iemand overbelast is of zich machteloos voelt, kan dit grensoverschrijdend gedrag of mishandeling tot gevolg hebben. Let daarom op elkaar en respecteer ieders grenzen zodat overbelasting of machteloosheid niet de overhand krijgt.

Vergroot de weerbaarheid van cliënten

Als het mogelijk is, versterk dan de weerbaarheid van jouw cliënt. Laat de cliënt bijvoorbeeld weten waar hij terechtkan als er zich een vervelende situatie voordoet.

Neem actie bij signalen

Neem signalen serieus en gebruik het stroomschema op bladzijde 219 van de uitgewerkte versie. Of klik hier voor een pdf-versie.

Gebruik Leidraad

Er zijn drie versies beschikbaar: alles op één A4, de compacte versie en de uitgewerkte versie.

• De Leidraad op één A4 licht kort en bondig toelichting op de drie aanbevelingen: bewustwording, preventie en interventie bij grensoverschrijdend gedragen en mishandeling. Deze versie is ook opgenomen in de uitgewerkte versie.
• De compacte versie toont een overzicht van de aanbevelingen en tips hoe je deze kunt toepassen in jouw onderneming.
• In de uitgewerkte versie zijn de aanbevelingen ook verder uitgewerkt en toegelicht. Je krijgt concrete handvatten zodat je met de Leidraad aan de slag kunt gaan.

Deze versie is het meest geschikt voor digitaal gebruiken. Je vindt er namelijk veel klikbare links naar verdiepende en inhoudelijke informatie. Uitleg over het gebruik van deze versie vind je onder de button ‘Hoe werkt deze PDF’ op de eerste pagina.

Meer informatie

We hebben een aantal websites voor je op een rij gezet die aanvullende informatie geven over dit onderwerp.

• Methodieken om te onderzoeken hoe jij en de cliënt de zorgrelatie ervaren en eventueel kunnen verbeteren: website van Zorg voor beter
• Tips bij grensoverschrijdend gedrag: Vilans
• Grensoverschrijdend gedrag ouderenzorg: website Zorg voor beter
• Toezicht op seksueel grensoverschrijdend gedrag: Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
• Meldplicht geweld in zorgrelatie Jeugdhulpaanbieders: Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
• Meldplicht geweld in zorgrelatie Wkkgz: Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
• Toezichtvisie toezicht op een veilige zorgrelatie