Agressie door cliënten. Wat nu?

Laatste update 7 april 2023 om 15:40

Zzp’ers kunnen tijdens hun loopbaan te maken krijgen met agressie en geweld van cliënten. Dit kan zelfs lijden tot arbeidsongeschiktheid. Wat is de rechtspositie van een zzp’er die arbeidsongeschikt wordt door een agressieve cliënt? Wie is er bijvoorbeeld aansprakelijk bij geweldsincidenten. Is dat de opdrachtgever of ben jij dat als zzp’er? Zo’n vraag is niet zo eenvoudig te beantwoorden. We gaan het in dit artikel toch proberen.

Arbeidsongeschiktheidsverzekering

Een zzp’er is als zelfstandig ondernemer zelf verantwoordelijk voor zijn inkomen tijdens ziekte of arbeidsongeschiktheid. Een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) dekt het gemis aan inkomen bij ziekte en arbeidsongeschiktheid. De ingangsdatum bepaal je zelf, net zoals de hoogte van de dekking. De keuzes die je maakt, bepalen de hoogte van de premie. Dit kan behoorlijk oplopen. Zeker als je al wat ouder bent.

Een AOV betaalt meestal 70% van je reguliere inkomen. Reden daarvoor is dat ervan wordt uitgegaan dat, als je niet kunt werken, je ook minder kosten hebt. Je hebt dus niet 100% van je normale inkomen nodig. Kortom, als je arbeidsongeschikt wordt, heb je minder inkomen dan wanneer je zou werken.

Veilige werkomgeving is uitgangspunt

In beginsel geldt dat letsel of arbeidsongeschiktheid door toedoen van een agressieve cliënt voor rekening van de zzp’er komt. Je bent zelf verantwoordelijk voor je inkomen in de periode dat je niet kunt werken. Dit wordt anders wanneer de opdrachtgever niet heeft voldaan aan zijn verplichtingen wat betreft de veiligheid van de medewerkers.

Een opdrachtgever moet voor ingehuurde zzp’ers even zorgvuldig zijn als in zijn rol als een werkgever voor werknemers. De opdrachtgever is dus verantwoordelijk voor een veilige werkomgeving. Hij moet, binnen redelijke grenzen, doen wat nodig is. Denk hierbij aan het treffen van maatregelen en het informeren van medewerkers. Deze verplichting geldt dus ook voor een werkgever die een zzp’er inzet voor dezelfde werkzaamheden als het personeel in loondienst.

Voor werknemers wordt werkgeversaansprakelijkheid redelijk snel aangenomen. Die aanname geldt dus ook voor zzp’ers die hetzelfde werk doen als medewerkers in loondienst.

Praktijkvoorbeelden geweldsincidenten

Je kunt als zzp’er te maken krijgen met verschillende soorten van agressie en geweld door cliënten, die kunnen uitmonden in een incident. Hoe je omgaat met incidenten staat omschreven in de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Heb je te maken met een incident dat uitmondt in arbeidsongeschiktheid? Het uitgangspunt is dat jij, als zzp’er, zelf verantwoordelijk bent. Een aantal uitzonderingen daargelaten… Aan de hand van een drietal praktijkvoorbeelden van geweldsincidenten gaan we wat dieper in op dit onderwerp.

Casus 1: agressie bij ontoerekeningsvatbare cliënt

De zzp’er in dit voorbeeld is werkzaam als tandarts. Hij/zij heeft een ontoerekeningsvatbare cliënt in de stoel met hersenletsel. De cliënt pakt een instrument van de tandarts en wordt hiermee gewelddadig. Hierbij ontstaat letsel waardoor de tandarts niet kan werken. Wat zijn hierbij de vervolgstappen die hij/zij kan nemen?

Hier zijn twee mogelijkheden. Als de tandarts een eigen praktijk heeft, is hij zelf verantwoordelijk voor zijn eigen veiligheid. Omdat de cliënt ontoerekeningsvatbaar is, kan de schade daar niet worden verhaald. In dit geval kan de tandarts dus niemand anders aanspreken voor de schade die hij lijdt. Hij moet dus zijn eigen arbeidsongeschiktheidsverzekering aanspreken.

Als de zzp’er in opdracht van een andere tandarts aan het werk is, is die tandarts mogelijk aansprakelijk voor de schade van de zzp’er. Het moet dan wel zo zijn dat de tandarts heeft verzuimd om voor de zzp’er een veilige werkomgeving te creëren. En het speelt uiteraard ook een rol hoe de zzp’er zelf heeft gehandeld. Wat had hij mogelijk zelf kunnen doen om de instrumenten buiten het bereik van de cliënt te houden?

Kan de tandarts worden verweten dat hij heeft nagelaten een veilige werkomgeving te creëren? Dan kan de zzp’er de tandarts aansprakelijk stellen en een schadevergoeding vorderen.

Casus 2: zzp’er werkzaam binnen een instelling

In dit voorbeeld is de zzp’er werkzaam bij een instelling binnen de gehandicaptenzorg. Een cliënt met een aangeboren handicap wordt gewelddadig naar de zzp’er. Er is blijvend letsel bij deze zzp’er waardoor hij/zij niet meer kan werken. Wat te doen?

De zzp’er verrichtte werkzaamheden die ook door medewerkers in loondienst werden verricht. De instelling heeft ten opzichte van de zzp’er dezelfde verantwoordelijkheid voor een veilige werkomgeving als voor het eigen personeel. Als de instelling niet al het nodige heeft gedaan om die veilige werkomgeving te creëren, dan is de instelling aansprakelijk voor de schade van de zzp’er.

Casus 3: letselschade door een PGB-cliënt

We spreken in dit voorbeeld over een cliënt die zelf zijn financiering ingericht heeft met een PGB-budget. De cliënt wordt gedoucht, verzorgd en er ontstaat een conflict. Er ontstaat een worsteling waardoor het doucheraam kapot gaat. Hierbij ontstaat er letselschade bij de zzp’er waardoor hij tijdelijk niet kan werken. Hoe moet je in dit geval handelen?

Dit is een ingewikkelde situatie; de opdrachtgever en de cliënt zijn namelijk dezelfde persoon. In die situatie geldt niet dat de opdrachtgever moet zorgen voor een veilige werkomgeving; de zzp’er is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen veiligheid. Is de cliënt toerekeningsvatbaar en kan hij verantwoordelijk worden gehouden voor de worsteling? Dan is er mogelijk sprake van een onrechtmatige daad tegen de zzp’er. Op die grond kan de schade verhaald worden. Valt de cliënt niets te verwijten? Dan draait de zzp’er op voor zijn eigen schade. De zzp’er zal dan de eigen arbeidsongeschiktheidsverzekering moeten aanspreken.

In een situatie waarin de opdrachtgever bij geweldsincidenten aansprakelijk is, is deze meestal niet snel bereid aansprakelijkheid te erkennen. Hij zal vaak de zzp’er de schuld geven van het incident. Als zzp’er heb je dan de keuze: je accepteert de schade en je laat het er verder bij zitten. Of je stelt de opdrachtgever toch aansprakelijk en stapt desnoods naar de rechter om schadevergoeding te vorderen. De keuze is uiteraard mede afhankelijk van de duur van de arbeidsongeschiktheid, het soort letsel en de hoogte van de schade. Wij merken in de praktijk dat zzp’ers de stap naar aansprakelijkstelling niet snel willen of durven te maken.

Rechtsbijstandverzekering. Een aanrader!

Als zzp’er is het handig om een rechtsbijstandverzekering te hebben die je bij geweldsincidenten kunt inschakelen. Zij kunnen de opdrachtgever aansprakelijk stellen en alles doen wat nodig is om tot een schadevergoeding te komen. Je hoeft dus niet zelf rechtstreeks de confrontatie met de opdrachtgever aan te gaan. Een andere optie is het inschakelen van een letselschadebureau. Die werkt vaak op no-cure-no-pay basis en kan je ook helpen in dit soort situaties.

Houd er verder rekening mee dat de instelling waar het letsel is ontstaan waarschijnlijk verzekerd is voor de veroorzaakte schade. Zij hoeven de schade van geweldsincidenten dus niet uit eigen zak te betalen. Het is dus gewoon een zakelijke keuze om je schade te verhalen. De opdrachtgever zal er ook zo mee omgaan.

Ben je bang dat je in de toekomst niet meer voor de opdrachtgever kunt werken? Bijvoorbeeld omdat de verhoudingen door het oplossen verstoord raken? Ons advies: beëindig de overeenkomst als je merkt dat verhoudingen inderdaad veranderen. Er is dan geen goede basis voor een vruchtbare relatie als de opdrachtgever zijn verantwoordelijkheid niet wil nemen.

Nog veel meer situaties…

Als zzp’er kun je dus te maken krijgen met vele soorten geweldsincidenten bij cliënten. In dit artikel hebben we drie voorbeelden behandeld. Slechts een tipje van de sluier want er zijn natuurlijk nog vele andere situaties mogelijk. Heb je een vraag over een specifieke situatie? Neem dan contact op met onze klantenservice. Zij helpen je graag verder.