Organisatorisch verband: wat houdt dat eigenlijk in?

Laatste update 5 juli 2021 om 15:33

De term ‘organisatorisch verband’ wordt in verschillende zorgwetten genoemd. In die zorgwetten wordt echter niet uitgebreid toegelicht wat een organisatorisch verband precies betekent. Dat maakt deze term niet minder belangrijk. Als sprake is van een organisatorisch verband, dan dient dat verband namelijk op grond van wet- en regelgeving aan verschillende verplichtingen te voldoen.

Hoe zit dat precies? Kunnen zzp’ers onderdeel uitmaken van een organisatorisch verband en zo ja, wanneer is dit het geval? En welke gevolgen zijn daaraan verbonden? In dit artikel wordt ingegaan op deze en andere relevante vragen.

Definitie ‘organisatorisch verband’

De term ‘organisatorisch verband’ komt terug in onder andere de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) en de Wet toelating zorginstellingen (WTZi). Zo geven ze in die wetten aan dat een (zorg)instelling een organisatorisch verband is. Maar wat betekent deze term nu eigenlijk? Uit de toelichting op deze wetten volgt dat er sprake is van een organisatorisch verband, indien twee of meer zorgverleners de zorg verlenen. Het maakt daarbij niet uit op grond van welke juridische basis. Deze zorgverleners kunnen dus werkzaam zijn in dienstverband of in opdracht.

Een voorbeeld ter illustratie: één huisarts met één huisartsassistente vormt een organisatorisch verband. Beide verlenen immers zorg. Eén huisarts met één secretaresse vormt echter geen organisatorisch verband. Er is dan namelijk maar één zorgverlener: de huisarts.

Hoe werkt dat voor zzp’ers in de zorg?

Zelfstandigen / zzp’ers kunnen onderdeel uitmaken van een organisatorisch verband en er mogelijk zelfs een vormen met bijvoorbeeld andere zzp’ers. Om vast te kunnen stellen of een en ander het geval is, moet je eerst vaststellen op welke manier de zzp’er (Zvw-, Wlz- of andere) zorg verleent. Daarbij is het volgende onderscheid van belang.

1. Onderdeel van een instelling

Zzp’ers kunnen zorg verlenen in opdracht van een instelling. Zoals bovengenoemd, is er sprake van een instelling / organisatorisch verband in de zin van de Wkkgz, als de zorg wordt verleend door twee of meer zorgverleners. In dat geval maakt de zzp’er onderdeel uit van de instelling / het organisatorisch verband. De juridische basis op grond waarvan de zorgverleners (waaronder de zzp’er) werkzaam zijn bij die instelling, is immers niet van belang voor het organisatorisch verband. De instelling zal in principe zelf moeten voldoen aan de meeste verplichtingen op grond van relevante wet- en regelgeving zoals de Wkkgz en WTZi. Het is wel raadzaam om als zzp’er schriftelijke afspraken te maken met de instelling, zodat een en ander (zoals bij wie de verantwoordelijkheden liggen om te voldoen aan de verplichtingen) goed is geborgd.

Let op! Je blijft als zzp’er te allen tijde ook zelf verantwoordelijk voor het voldoen aan de eisen van de Wkkgz. Bepaal dus voor jezelf wat je wilt regelen en wat je wilt overlaten aan de instelling waar je voor werkt.

2. Solistisch werkende zorgverlener

Zzp’ers kunnen echter ook direct werkzaam zijn in opdracht van een cliënt. In dat geval is de zzp’er in principe een ‘solistisch werkende zorgverlener’ in de zin van de Wkkgz. De zzp’er zal dus zelf moeten voldoen aan de verplichtingen uit de relevante wet- en regelgeving. Zie onderstaand een weergave van deze verhoudingen op grond van de Wkkgz.

Maar hoe zit het dan met het organisatorisch verband? De zzp’er als solistische werkende zorgverlener vormt zelf geen organisatorisch verband. Het gaat immers om één (zelfstandige) zorgverlener. Desondanks kan deze zzp’er wel een organisatorisch verband vormen met andere zzp’ers. Bijvoorbeeld indien er sprake is van een samenwerking tussen hen. Of er in dat kader daadwerkelijk sprake is van een organisatorisch verband, hangt af van een aantal factoren. Indien de samenwerking is gericht op de zorgverlening en er in dat kader ook onderlinge afspraken worden gemaakt, kan er sprake zijn van een organisatorisch verband. Hierbij moet vooral worden gedacht aan afspraken over de verdeling van de zorg, vervanging (bijvoorbeeld bij ziekte) en gemeenschappelijke ruimten. Deze afspraken kunnen ook samengaan, maar zien in ieder geval doorgaans op de zorgverlening.

Het is bijvoorbeeld ook van belang op welke manier ze de zorg declareren: gezamenlijk of afzonderlijk. Daarnaast valt te wijzen op de situatie van een onderaannemer/hoofdaannemer-constructie, waarin ook eerder sprake kan zijn van een organisatorisch verband. Indien een zzp’er immers andere zzp’ers inschakelt voor de zorgverlening, waarbij die zzp’er zelf declareert bij de cliënt, wordt de zorg daarmee verleend door twee of meer zorgverleners. Dit kan ook gelden indien het gaat om een incidentele inschakeling. Hier hebben wij eerder over geschreven in dit artikel.

Verplichtingen vanuit wet- en regelgeving

Indien er dus sprake is van een dergelijke (structurele) samenwerking tussen zzp’ers die is gericht op de zorgverlening, kan er een organisatorisch verband ontstaan. Een organisatorisch verband dient – zoals eerder beschreven – aan verplichtingen uit relevante wet- en regelgeving te voldoen. Zo zal er mogelijk een WTZi-toelating vereist zijn en zullen ook de verplichtingen uit de Wkkgz nageleefd moeten worden. Wanneer daarnaast (i) medisch specialistische zorg wordt verleend of (ii) Zvw- of Wlz-zorg wordt verleend met meer dan 10 zorgverleners, is met de inwerkingtreding van de Wtza mogelijk ook een vergunning vereist voor het organisatorisch verband. Overigens zal hier waarschijnlijk niet snel sprake van zijn bij de meeste zzp’ers.

Daarnaast dienen organisatorische verbanden c.q. instellingen zich op grond van de WTZi en de Wtza te houden aan de ‘transparantie-eisen’ ten aanzien van de bestuursstructuur en bedrijfsvoering. Dit brengt met zich dat zij bijvoorbeeld in bepaalde gevallen een onafhankelijk toezichthoudend orgaan (zoals een Raad van Toezicht / Raad van Commissarissen) moeten aanstellen. Deze verplichting geldt op basis van de Wtza in hoofdregel indien meer dan 10 zorgverleners de zorg verlenen. Indien het gaat om Zvw- of Wlz-zorg (zonder verblijf) en geen sprake is van medisch specialistische zorg of persoonlijke verzorging / verpleging / begeleiding, geldt de grens van meer dan 25 zorgverleners. Ook dient sprake te zijn van transparante bedrijfsvoering. Bijvoorbeeld door het vastleggen van de manier waarop ze de zorg organiseren en een duidelijke financiële administratie.

Voor de organisatorische verbanden die bestaan uit 10 zzp’ers of minder zijn de regels waaraan ze moeten voldoen niet veel anders dan voor een solistisch werkende zorgverlener. Behoudens aanvullende eisen indien sprake is van incidenten of calamiteiten, blijven de overige verplichtingen grotendeels gelijk.

Conclusie

Om na te kunnen gaan of een zzp’er onderdeel uitmaakt van een organisatorisch verband, is de manier van zorg verlenen van belang. Indien dit in opdracht van een instelling is, maakt de zzp’er daarmee waarschijnlijk onderdeel uit van een organisatorisch verband (de instelling). De meeste verplichtingen uit wet- en regelgeving rusten dan op de instelling.

Indien de zzp’er echter zorg verleent in opdracht van een cliënt, ligt dit anders. De zzp’er is in dat geval zelf geen organisatorisch verband. Desondanks kan de zzp’er ook in dat geval onderdeel uitmaken van een organisatorisch verband met bijvoorbeeld andere zzp’ers. Dit kan zo zijn indien deze zzp’ers gezamenlijk afspraken maken over de zorgverlening aan de cliënt. Het is dus als zzp’er relevant om na te gaan of er – wellicht onbewust – op deze manier sprake is van een organisatorisch verband. En zo ja, welke verplichtingen dan relevant zijn.

Door: mr. Nina Amini en mr. drs. Daniël Post, advocaten bij Eldermans|Geerts.